Stokastik Osilatörü ( Stochastic Oscillator )

     Stokastik Osilatörü (SO) bir senedin kapanış fiyatını verilen bir periyot içinde seyrettiği fiyat aralığı ile karşılaştıran bir göstergedir. Bu göstergeyi geliştirenler kağıdın son zamanlarda taradığı fiyat seviyelerine yakın kapanacağını söylemektedirler. Yani eğer fiyatlar yükseliyorsa kağıdın kapanış fiyatı seçilen periyot içindeki en yüksek fiyata doğru gitme eğiliminde olacak, eğer fiyatlar düşüyorsa seçilen periyot içindeki en düşük fiyata gitme eğiliminde olacaktır.SO, bilgisayar programlarında iki ayrı eğri ile gösterilir ve yorumlama bu eğrilerin karşılaştırılması ile yapılır.Ana eğri yavaşlatılmış %K eğrisi olarak adlandırılır ve %D olarak adlandırılan ikinci bir eğri daha verilir. Yavaşlatılmış %K çizgisi genellikle kesiksiz devam eden bir çizgi iken %D çizgisi noktalarla gösterilir.
     Yorumlanması
     Yorumlamaya geçmeden önce önemli bir noktayı belirtmekte fayda görüyorum. Genellikle bilgisayar programlarında incelenecek süre olarak %K için 5, yavaşlatılmış %K için 3 ve %D için ise 3 günlük süreler baz alınmaktadır. Bu ise çok sık al-sat sinyalleri vermekte ve yatırımcıların başı dönmektedir. Çeşitli senetler için değişmekle birlikte tecrübelerim %K için 12, yavaşlatılmış %K ve %D için ise 5 veya 6 günlük sürelerin daha iyi sonuç verdiğini göstermiştir. Tabi ki daha uzun vadeli yatırımlar için bu süreler daha da uzun alınabilir.Şimdi stokastik osilatörünün yorumlanmasına ilişkin genel kuralları aşağıda verelim.
    • SO 100 ile 0 arasında değerler alır. Buna göre hisseden hisseye değişmekle beraber SO belli bir değerin üzerine çıktığında satılır (örneğin 80 değerini aştığında), belli bir değerin örneğin 20’nin altına düştüğünde ise alınır. 80 ve 20 değerleri genel bir kural olmamakla beraber çok sıkça kullanılmaktadır. Hissenin önceki seyirleri izlenerek belli bir hisse için farklı değerler kullanılabilir.
   • Yavaşlatılmış %K çizgisi aşağıdan yukarı doğru %D çizgisini keserse AL kararı verilir. Eğer tersi olursa yani %K çizgisi %D çizgisini yukarıdan aşağıya doğru keserse SAT kararı verilir.
   • SO ile fiyatlardaki değişim ve tepe ve dip noktaları birlikte izlenmeli ve aykırılıklar araştırılmalıdır. Fiyatlar bir tepe yaptığında SO da bir tepe yapar ve daha sonra fiyatlar daha yüksek bir seviyede tepe yapmaya yöneldiğinde eğer SO’nun yeni tepesi bir önceki tepenin altında kalırsa bu bir aykırılıktır ve gösterge ile fiyatlar aksi şeyleri söylemektedir. Bu durum dakısa bir süre sonra fiyatların aşağıya doğru yöneleceği yorumu yapılır.
      Resim IV.8.5-1

       Grafikte yukarıda verilen birinci ve ikinci kritere göre alım-satım yapıldığı haller gösterilmiştir. Stokastik osilatörü hesaplanırken %K için 12, yavaşlatılmış %K ve %D için 5 günlük periyotlar ele alınmıştır.Noktalı çizgi %D’yi ve kesiksiz eğri ise yavaşlatılmış %K’yı göstermektedir.
      Grafik üzerinde AL-SAT noktaları açıkça gösterilmiştir. Eğer verilen ilk AL noktasına dikkat edilirse burada yavaşlatılmış %K çizgisi, noktalı %D çizgisini alttan kesmiştir. Kesişme noktasında fiyat 10,500 TL; SO, SAT sinyali verdiği zaman ise 12,250 TL’dir. Grafikteki diğer AL-SAT noktaları da buna benzer sonuçlar vermiştir.
      Yalnız burada önemle belirtmek istediğim bir nokta var. Bir senet için bu yolla AL kararı verildikten sonra senedi satmak için bu göstergenin illaki SAT sinyalini vermesinin beklenmesine gerek yoktur.Çünkü SAT sinyali, fiyatlar belli bir tepe yaptıktan ve bu tepeden itibaren belli bir düşüşü gerçekleştirdikten sonra ortaya çıkmaktadır.
     Dolayısıyla senedi satmak için belli bir gecikme olacaktır. Bunu önlemek için diğer göstergeler, destek direnç noktaları, Fibonnaci çalışmaları kullanılarak fiyatlar daha tepede iken ve henüz Stokastik,SAT sinyali verilmemişken satılarak kar oranı artırılabilir.Aşağıdaki grafikte ise stokastik göstergesine ait aykırılık durumlarına dikkat çekilmiş ve fiyatların hareketinden önce aşağı veya
yukarı gideceğine ilişkin yorumların nasıl yapılacağına dair örnek verilmiştir. Stokastik osilatörü hesaplanırken %K için 5, yavaşlatılmış %K ve %D için 3 günlük periyotlar ele alınmıştır.

     Yukarıda görüldüğü gibi bir aykırılık durumu söz konusu; SO 20’nin altından yukarı doğru hareketle 80’ler seviyesine ulaşmakta, bu durumda fiyatların da yukarı yönlü olması beklenir ancak dikey çizgilerle ayrılmış bölümde görüldüğü gibi fiyatlar yatay seyretmektedir. Fiyatlar asıl yükselişini SO, 80’nin üzerine çıktıktan sonra yapmıştır.

     Üstteki grafikte ise SO’nun aykırılığa rağmen yanlış sinyal oluşturduğuna dair örnek verilmiştir. Kesikli dikey çizgilerle ayrılmış bölgede SO(5,3) 90 seviyesinden 70 seviyelerine azalan trendde
düşerken, fiyatlar tam aksine 1300 TL’den 1800 TL’ye doğru artan bir trendde yukarı hareket etmektedir. Burada SO’nun çalışmadığını görmekteyiz. Stokastik, Şubat 99 başından itibaren sürekli olarak SAT vermekte iken, hisse ise aynı dönemde sürekli olarak yükseliş kaydetmektedir.
      Bunun sebebi ise Temmuz 98’de başlayan global krizin neden olduğu büyük düşüşün artık durmuş olması, endekste ve hisselerde dip noktalara gelinmesi ve bu dip noktalardan destek bularak
endekste ve hisselerde yükseliş trendine geçilmesidir. Dolayısıyla,Stokastik göstergesi her zaman her hissede doğru olarak çalışmayabilir. Hisse ve piyasa düşüş trendinde ise Stokastiğin AL vermesinin hiçbir önemi yoktur çünkü düşen ve yatay piyasalarda bu tip göstergeler pek başarılı olmamaktadır. Yatırımcı Stokastiği referan salarak hareket ediyorsa hissenin ve piyasanın hatta global ekonominin
içinde bulunduğu şartları da birleştirerek analiz yapmamalı ve ona göre yatırım kararı almalıdır. SO’nun düşmekte olduğunu gören bir yatırımcı 1300-1400 TL seviyesinden bu hisseyi satarak yaklaşık % 40’lık bir primden mahrum kalmaktadır.
      Dolayısıyla SO tek başına ele alındığında alım-satım için yüzde yüz geçerli ve başarılı bir kriter
olamamaktadır. Diğer kriterler de SO ile birlikte değerlendirilip o yönde hareket edilmelidir. Böyle uygulanırsa kayıplar minimize, kazançlar maksimize edilebilir.
      Yatırımcı Psikolojisinin Stokastiğe Yansıması
      SO, belli bir fiyat aralığında Boğalar veya Ayıların fiyatları üst veya alt sınıra yakın kapatma kapasitesini (gücünü) ölçmektedir. Yeni bir ralli başladığı zaman, fiyatlar en yüksek noktasına yakın kapanma eğilimindedir. Eğer, Boğalar gün içerisinde fiyatları yükseltiyorsa, fakat yükseğe yakın kapatamıyorsa SO düşmeye başlar. Bu, Boğaların göründükleri kadar güçlü olmadıklarını gösterir ve bu bir SAT sinyalidir.
     Düşüş trendlerinde, kapanışlar günlük en düşük seviyelerine yakın kapanma eğilimindedirler. Gün içi fiyatlar en yüksek seviyelere yakın kapanıyorsa, bu bize Ayıların, fiyatları aşağı çekmeye çalıştıklarını ancak bunda başarılı olamadıklarını gösterir. SO’nun yukarı dönüşü, bize Ayıların sanıldığı kadar güçlü olmadıklarını gösterir ve bu bir AL sinyali olarak yorumlanır. İMKB’de işlem yapan yatırımcıların AL-SAT kriteri olarak en çok kabul ettikleri gösterge olan SO şu şekilde kullanılmaktadır: SO,20’nin altına inince AL, 80’in üzerine çıkınca SAT. Pek çok yatırımcı,
gazete ve dergilerde verilen SO rakamlarına bakarak alım-satım yapmaktadır. Bu işlemler bazen isabetli olsa da az önceki örnekteki çalışmama veya aykırılık durumlarında yatırımcı ya daha fazla
primden mahrum kalmakta yada kazanç beklerken kaybetmektedir.
     Hal böyleyken, SO’nun en iyi (Kaybı en aza indirecek ) kullanım şeklini bulmak gerekmektedir. En çok kullanılan Stoch (5,3) göstergesi 5 günlük fiyatlar baz alındığı için daha fazla dalgalı olmaktadır. Oysa Stoch (12,5) veya Stoch (14,6) kullanılırsa bu dalgalanmalar daha aza inmekte ve AL-SAT seviyeleri Stoch (5,3)’e göre daha kolay belirlenebilmektedir.
    Aşağıda verilen grafikte Stoch (5,3) ile Stoch (12,5) aynı hisse üzerinde çizdirilmiş ve yaptıkları primler ve de alım-satım kriterleri karşılaştırılmıştır.Kesikli dikey çizgiler, Stoch (5,3) için alım-satım aralığıdır. Düz dikey çizgiler ise Stoch (12,5) için alım-satım aralığıdır. Stoch (5,3),20’nin altına indiği noktada 1270 TL’den aldırıyor. 80’in üzerine çıktığ ınoktada ise 1235 TL’den sattırıyor.Stoch (12,5)’de %K çizgisi, kesikli %D çizgisini 20’nin altından yukarı doğru kestiğinde, 1220 TL’den aldırıyor. Kırmızı %K çizgisi,kesikli %D çizgisini 80’in üzerinde aşağı kırdığı zaman 1950 TL’den
sattırıyor. Aynı zaman diliminde, Stoch (12,5), % 55-60 arası bir prim yaptırırken; Stoch (5,3) ise zarar ettirmektedir. Borsanın yükselişe geçtiği bir dönemde Stoch (5,3)’ün zarar ettirmesi dikkat edilmesi gereken bir noktadır.

     Burada ayrıca dikkat edilmesi gereken diğer bir nokta ise artan işlem hacmidir. İşlem hacminin artmaya başladığı noktadan itibaren Stoch (12,5), AL veriyor, ilerleyen günlerde daha da artan işlem hacmi ve borsanın yönünün yukarı olması bize bu hisseyi tutmamızı söylüyor. Stoch (5,3), yatırımcıyı 15 günde zarara uğratmaktadır.Borsanın yönünün yukarı döndüğü bir durumda yatırımcının zarar etmesi pek kabul edilebilir bir durum değildir. Stoch(5,3), Dohol (Doğan Holding) hissesinde 99 Şubat başında SAT verdikten sonra kendini 80 seviyesi etrafında (üst yatay çizgi) dalgalanarak zaten yükselişi teyit ediyor. Bu bilgiler ışığında olumlu bir haber veya başka olumlu bir etkenle yönü yukarı dönen borsada kısa vadeli göstergelere göre AL kararı verilebilir ancak SAT kararı vermek örnekte de görüldüğü gibi ya zarar ettirir yada daha yüksek oranlı karlardan mahkum bırakır. Stoch (12,5) ise 30 günde % 60’a yakın kazanç sağlıyor.
     Aşağıda verilen grafikte nerelerde aykırılıklar olduğunu çizim yaparak siz bulunuz. AL-SAT karar noktalarını belirleyiniz ve ne derece doğru gösterdiğini yorumlayınız.