İşlem Hacmi (Volume) 1

      Teknik analizde kullanılan göstergelerin hemen hemen tümü fiyat verilerine dayanır. Burada
ya fiyatların kendisini, ya da bunların hareketli ortalama veya osilatör (iki uç değer arasında salınan göstergeler) vb. şeklindeki istatistiksel türevlerini kullanırız.
      Ancak işlem hacmi bağımsız bir değişkendir ve bu nedenle de fiyat hareketinin doğrulanması
için çok faydalı bir araçtır. Hacmi bu amaçla kullanmanın sayısız yolu bulunur. Örneğin osilatörler, on-balance hacim grafikleri ve hem fiyat hem de hacim bilgilerini kullanan göstergelerin oluşturulması gibi... Bu gibi daha gelişmiş yöntemleri gelecek yazılarımızda daha ayrıntılı olarak inceleyeceğiz. Bu yazımızda sadece temel bilgilere odaklanacağız.
        Öncelikle önemli olan nokta, alıcılar ile satıcılar arasında işlem hacmi açısından tam bir denge
bulunduğunun anlaşılmış olmasıdır; çünkü alınan ile satılan menkul değer miktarı birbirine tamamen eşittir. Fiyat hareketlerine neden olan, alıcıların ve satıcıların göreceli olarak ne derece istekli olduklarıdır. Eğer satıcılar alıcılara oranla daha istekliyse fiyatlar düşer veya durum tam tersi ise fiyatlar yükselir.
        İşlem hacmi, grafiklerde genellikle fiyatın altında histogram (çubuk grafik) olarak gösterilir.
Bu, işlemlerdeki genişleme ve daralmaları yansıttığından, yararlı bir görsel sunumdur. Hacmi
yorumlamanın birkaç temel kuralı vardır. Ancak, bu konuya girmeden önce, işlem hacmi düzeyindeki değişim ile, yakın geçmişe ilişkin göreceli değişimin kastedildiğini açıklamakta fayda var. Örneğin New York Borsası NYSE'nin yüz milyonlar seviyesindeki bugünkü işlem hacmi ile, yüzyılın başındaki bir milyondan daha düşük hacimlerini karşılaştırmak mümkün değildir. Bunun nedeni bugüne dek borsaya kote olan şirket sayısının artmış olmasıdır. Ayrıca vadeli işlemler ve opsiyon işlemleri de artmış olup, artık düşük komisyon oranları ile daha yüksek işlem hacimleri özendirilmektedir. Ancak, bu hafta içinde gerçekleşen yüksek hacim ile örneğin iki hafta önceki hacmi karşılaştırabilirsiniz. Aşağıda, işlem hacminin nasıl yorumlanması gerektiği ve bunun temel ilkeleri özetlenmiştir:
     1. Hacmin gelişimi trende paralel olmalıdır.
Fiyatlar yükselirken işlem hacmi artmakta, düşerken de şekil 1'de gösterildiği gibi daralmaktadır.
                                          Şekil 1 Hacmin gelişimi trende paralel olmalıdır
      Şekil 2 'de görüldüğü gibi artan veya daralan hacimden söz ederken, yalnızca bir seansın değil
işlem hacminin genel trendini kastediyoruz. Yeşil renkli ok artan bir trendi gösteriyor. Ancak bu trendin içinde, iki kırmızı ok ile işaretlenmiş olanlar gibi bazı seansların hacminin yakın günlere göre düşük olduğu görülüyor. Fiyatlar yükselirken artan hacim, piyasanın hareketi hakkında normal gidişatın - yani yükseliş trendinin sağlam olduğu - dışında başka bir şey söylemez.
                                     Şekil 2 Hacmin gelişimi trende paralel olmalıdır
     Ancak, Mexico Fund hissesini gösteren fiyatlar Grafik 1'deki gibi yükselirken, hacmin trendi
aşağı yönlüdür. Bu anormal bir durum olup bizi fiyatlardaki yükselişin yeni ve agresif alıcıların istekliliğinden çok, satıcıların yokluğundan kaynaklandığı konusunda uyarır.

      Düşüş piyasasındaki rallilerin, işlem hacminin daraldığı şekil 3'teki kısa süren düşüş piyasası
rallisinde olduğu gibi, genellikle azalan hacim trendi ile ilişkilendiğine tanık olursunuz.Azalan hacim ve yükselen fiyatlarda olduğu gibi, düşen fiyatlar ve artan işlem hacmi de anormaldir. Sağlıklı bir piyasada fiyatlar ve hacim birlikte geriler, çünkü satışların artmasından çok alıcıların yokluğu söz konusudur. Ancak fiyatlar düşerken hacim artıyorsa,bu bize aşağı yönlü baskının satıcıların aşırı agresif olmalarından kaynaklandığını ve bunun geleceğe yönelik iyiye yönelik işaret olmadığını gösterir.

                                    Şekil 3 Rallilerde Azalan Hacim Aşağı Yöne İşaret Eder
       Bu açıdan bakıldığında, Grafik 2 Nucor grafiğinde fiyat düşmeye başlarken, artan işlem hacmi göze çarpıyor. Bu çok karmaşık ancak yine de çok önemli bir işarettir; çünkü bu bize satıcıların endişelenmeye başladığını gösterir. Fiyatların düşüşe geçmiş olması bize, alıcıların yeterince istekli olmadığı hakkında bilgi verir. Sıklıkla, bir rallinin ardından fiyatların gevşemeye başladığını görürüz. Ancak gevşemenin başladığı birinci veya ikinci gün işlem hacmi dikkat çekici şekilde artar. Bu anormal durum yine bir tehlike sinyali oluşturur; çünkü bu durum, fiyatların alıcıların yokluğu nedeniyle kendiliğinden değil, satıcıların baskısı nedeniyle düştüğünü gösterir.